Dân biểu Aung San Suu Kyi
và tương lai của Myanmar
Trần Bình Nam
Trong cuộc bầu cử bổ túc 45 ghế dân
biểu (cho các đơn vị tân lập) ngày 1 tháng 4 vừa qua, Liên minh Quốc gia Vì Dân chủ - LMQG/DC (National League for Democracy
–NLD) của bà Aung San Suu Kyi đã
đề cử 44 đại diện ra tranh cử tại 44
đơn vị toàn quốc, và đã thắng lớn tại 43 đơn vị. Bà Suu Kyi là một trong những
dân biểu đắc cử. Có nhiều đơn vị đảng viên LMQG/DC thắng với 90% số phiếu đi
bầu. Chính quyền của tổng thống Thein Sein đã công nhận kết quả bầu cử.
Không ai ngạc nhiên về kết quả của
cuộc bầu cử. Nhưng nếu nhân dân toàn quốc phấn khởi, không phải thành phần nào
cũng phấn khởi. Tại thủ đô Naypyidaw, các ký gỉa nước ngoài ghi nhận sự lo lắng của
một số quân nhân, bày tỏ sự lo ngại trước thắng lợi quá to lớn này của LMQG/DC.
Tuy
nhiên người ta không biết sự lo ngại của thành phần sĩ quan và quân nhân cấp
thấp có phải là mối lo của các tướng lãnh đang thật sự cầm quyền không.
Theo dõi tiến trình dân chủ trong hai năm
qua, nguời ta có lý do để yên tâm, vì những nhân vật liên hệ - các tướng lãnh
cầm quyền và bà Aung San Suu Kyi – đều trải qua một qúa trình đấu tranh dai
dẵng cho đến khi nhận ra rằng quốc gia đang bị một thế lực khổng lồ bên cạnh
khống chế (chứ không phải là các đế quốc
Tây phương), họ đã tìm cách làm hòa với
nhau để cứu nước.
Quá trình tranh chấp quyền lực tại
Myanmar khởi đầu từ năm 1990 khi các
tướng lãnh cầm quyền chấp nhận một cuộc bầu cử quốc hội tự do với sự tham dự
của LMQG/DC. Liên Minh của bà Aung San
Suu Kyi đã thắng lớn, chiếm 80% ghế quốc hội. Hội đồng tướng lãnh bội ước không
công nhận kết quả bầu cử. Sau đó bà Suu Kyi bị quản thúc tại gia nhiều lần -
khi bắt khi thả - dai dẵng trong gần 20 năm. Cho đến cuối năm 2010 bà được tân
tổng thống Thein Sein, một tướng lãnh hồi hưu trả tự do. Bà dùng uy tín cá nhân
vận động thế giới Tây phương giải tỏa dần sự bao vây kinh tế và chính trị đối
với Myanmar. Đổi lại tổng thống Thein
Sein thả tù nhân chính trị, nới lỏng sự tự do ngôn luận và cho phép các đảng
chính trị, trong đó có LMQG/DC của bà Aung San Suu Kyi hoạt động (www.tranbinhnam.com
à Bình luận à 410).
Đắc cử dân biểu, từ nay bà Aung San
Suu Kyi và LMQG/DC có tiếng nói tại quốc hội. Và tiếng nói của bà là tiếng nói
uy tín được chính quyền và nhân dân lắng nghe, và quốc tế theo dõi. Tuy nhiên
sức mạnh nghị trường, nếu có, sẽ do ảnh hưởng cá nhân của bà hơn là sức mạnh
của lá phiếu. Với 43 ghế dân biểu LMQG/DC chiếm 6.7% trong hơn 664 ghế trong cả
hai viện quốc hội. Theo Hiến pháp Hội
đồng Quân nhân Quốc Phòng (Commander-in-Chief of Burma’s Defence Services)
đề cử 25% đại biểu (166 người) trong giới quân nhân tại chức hay đã nghỉ hưu.
Số 68.3% còn lại trong quốc hội hiện nay
đều là đảng viên của đảng Đoàn kết Xây
Dựng (ĐKXD - Union
Solidarity and Development Party -USDP),
đắc cử từ cuộc bầu cử do các tướng lãnh đạo
diễn năm 2010. LMQG/DC đã tẩy chay cuộc
bầu cử này.
Tuy nhiên thế chính trị giữa các tướng
lãnh và LMQG/DC có thể thay đổi một cách căn bản trong cuộc bầu cử toàn quốc
năm 2015 tới. Với sự ủng hộ của dân chúng như trong cuộc bầu cử vừa qua,
LMQG/DC sẽ thắng dễ dàng và có thể chiếm
hầu hết trong số 75 % ghế trong hai viện quốc hội.
Với đa số đó LMQG/DC có thể kiểm soát
nghị trình quốc hội và làm lu mờ thế của Hội đồng Quân nhân Quốc Phòng. Theo Hiến pháp 2008 bà Aung San Suu Kyi không
đủ điều kiện để ứng cử tổng thống (Hiến pháp đòi hỏi chồng/vợ và con cái không
được mang quốc tịch nước ngoài trong khi chồng và các con bà đều có quốc tịch
Anh). Nhưng LMQG/DC có đủ phiếu để bầu
một ứng viên khác của Liên Minh làm tổng thống.
Các tướng lãnh và đảng ĐKXD có chịu
chia sẻ quyền hành một cách dễ dàng như vậy không? Câu hỏi là một vấn nạn lớn
của Myanmar trong thời gian tới. Vấn đề ổn định chính trị của Myanmar sẽ tùy
thuộc vào cách hành xử của các tướng lãnh, vào sự khéo léo và tế nhị của bà
Aung San Suu Kyi và thái độ của các nước Tây Phương. Tại trụ sở của LMQG/DC
trong đêm 1 tháng 4 vui mừng thắng lợi, bà nói với đảng viên và dân chúng nhu
cầu tự chế.
Âu châu và Hoa Kỳ cần thận trọng với
chiếc chìa khóa giải tỏa cấm vận. Trong hai lĩnh vực kinh tế và quốc phòng cần
ưu tiên giải tỏa kinh tế để đời sống của nhân dân Myanmar sau nhiều thập niên
thiếu thốn được cải thiện nhanh chóng. Phần quân sự đi sau sẽ làm cho các tướng
lãnh bị ràng buộc đôi chút đồng thời không làm cho Trung quốc lo ngại. Ảnh
hưởng của bà Aung San Suu Kyi đối với chương trình giải tỏa cấm vận cũng cần
được bà Suu Kyi cân nhắc kỹ lưỡng.
Nhìn cách hành xử của tổng thống Thein
Sein và bà Aung San Suu Kyi trong thời gian qua chúng ta tin rằng hai nhân vật
này sẽ đặt quyền lợi quốc gia lên trên, và không theo gương chính trị đảng phái
như hiện nay tại Hoa Kỳ và một số quốc gia khác.
Hoa Kỳ có một nền dân chủ đẹp nhưng quá
máy móc. Sinh hoạt quốc hội Hoa kỳ đang nhiễm nặng màu sắc đảng phái, đang quên
dần nguyên tắc “quyền thiểu số”. Và màu sắc “phủ bênh phủ, huyện bênh huyện ” này đang lăm le nhuộm cả Tối Cao
Pháp Viện vốn là một cơ chế được “hiến định”
không nằm trong vòng cương tỏa của đảng phái để làm nhiệm vụ trọng tài
một cách công minh.
Đầu tháng 4/2012 này khi Tối Cao Pháp
Viện công khai trao đổi trao đổi ý kiến về tính hợp hiến của Luật Cải tổ Hệ thống Chăm lo Sức khỏe
(Healthcare Reform) liên quan đến khoản buộc mọi người dân phải mua bảo hiểm
sức khỏe thì các vị thẩm phán đã chia thành hai phe tùy theo quý ông bà ấy được
một ông tổng thống Dân Chủ hay Cộng Hòa bổ nhiệm.
Nếu các tướng lãnh Myanmar và bà Aung
San Suu Kyi theo con đường chính trị tự
chế và tương nhượng nhau trong khuôn khổ luật pháp hiện hành để đưa đất nước
Myanmar ra khỏi bóng ma của độc tài, đảng trị và quân phiệt thì Myanmar sẽ là
tấm gương lớn cho Việt Nam và cho tòan thế giới./.
Trần Bình Nam
April
8, 2012