Từ tai nạn khoan dầu trong
Vịnh Mexico
đến Biển Đông Việt Nam
Trần
Bình Nam
Ngày 20/4 giàn khoan
dầu Deepwater Horizon do hãng dầu Bristish Petroleum (BP) thuê của công ty
Transocean đang khoan dầu trong Vịnh
Mexixo ngoài khơi bang Louisana thuộc hải phận Hoa Kỳ bỗng bốc cháy làm thiệt
mạng 11 công nhân trong số 126 người làm việc tại giàn khoan. Sau khi cháy giàn
khoan sụp đổ và chìm dưới đáy biển sâu 1,600 mét, cách bờ biển bang Louisana 65
km. Giàn khoan Deepwater Horizon trị gíá 1 tỉ mỹ kim.
Giàn khoan Deepwater
Horizon là loại giàn khoan tối tân nhất hiện nay, có khả năng khoan những túi
dầu sâu 3.500 mét. Giàn khoan Deepwater Horizon không dùng neo. Nó được giữ yên
tại chỗ bằng những máy phản lực nhỏ gắn chung quanh nền giàn khoan nổi trên mặt
biển được điều khiển bằng một hệ thống định vị GPS (Global Positioning System).
Sau khi định được
vị trí của túi dầu, giàn khoan khoan sâu
vào lòng biển cho đến túi dầu, đặt ống và hút dầu lên. Để chống lại áp suất cao
của túi dầu ống hút được chôn chặt bằng xi măng (do hãng Halliburton của Mỹ phụ
trách) và tại chân ống hút trước khi thọc vào lòng đất có một bộ phận an toàn (blowout preventer) để bít ống nếu áp
suất dầu trong ống cao bất thường trong khi bơm dầu (do công ty Cameron
International phụ trách).
Trong dịch vụ khoan dầu
này, hãng BP là chính, hùn với hai công ty ty nhỏ hơn là American Anadarko của Mỹ và Mitsui
của Nhật.
Trong tai nạn ngày 20/4
áp suất dầu trong ống hút quá cao, máy blowout
preventer không hoạt động, ống dầu ngang tầm giàn khoan nổ sinh ra hỏa hoạn
đốt cháy và làm sụp giàn khoan. Ống dẫn gần đáy biển gãy làm dầu trong túi dầu
tự do chảy ra ngoài.
Sau hai tuần lễ, vào
đầu tháng 5, dầu loang vào đến bờ biển phía Đông Louisana làm ảnh hưởng đến
sinh hoạt của ngư dân. Và nếu không chận được nguồn dầu loang đúng lúc, ngoài 3
tiểu bang Louisana, Mississipi, Alabama, dầu có thể loang đến bờ biển phía tây
Florida, nơi đang chuẩn bị đón dân du lịch từ Canada và khắp nước Mỹ tới. Dầu
cũng có thể tràn qua Đại Tây Dương và luồng nước Gulf Stream có thể mang dầu
đến bờ biển miền Đông Hoa Kỳ. Lực Lượng
Phòng Duyên Hải Hoa Kỳ (U.S. Coast Guard) ước lượng mỗi ngày có khoảng
5.000 barrels (667 mét khối) dầu đổ vào nước biển. Theo tính toán của Viện đại học Florida (Florida State
University) con số này lên tới 3.330 mét khối.
Hãng dầu BP đang triển
khai nhiều phương pháp để bít ống. Công tác này phải mất ít nhất 3 tháng mới
hoàn tất. Trong thời gian này nếu lấy con số trung bình 10.000 barrels mỗi ngày
(1.334 mét khối/ngày) thì trong 3 tháng lượng dầu đổ vào nước biển khoảng
120.000 mét khối! Số dầu loang này gấp 4 lần số dầu tàu dầu Exxon Valdez đã đổ
vào bờ biển Alaska năm1989.
Ngoài việc bít ống bể,
hãng BP còn lo việc ngăn chận và giảm thiểu tác hại của dầu loang. Ông Tony
Hayward, giám đốc hãng BP cho huy động 200 tàu thuyền và 2.500 nhân viên từ các
nơi khác đến để làm công việc này. Với nhân sự của chính phủ Hoa Kỳ và ngư dân
trong vùng số người tham gia công tác bít ống và ngăn dầu loang lên đến 10.000
người.
Công tác bít ống
Kỹ thuật BP dùng để bít
ống dầu là khoan song song và đặt một ống dẫn xuống sâu dưới lòng đất ít nhất
4.000 mét rồi bắt nối vào ông cũ. Xong cho bơm chất lỏng với áp suất cao hơn áp
suất dầu trong ống gãy để chận nó lại. Kỹ thuật sửa chữa này là một kỹ thuật có
trong sách vở nhưng chưa bao giờ được dùng ở một độ sâu như vậy. Đường khoan
phải thật chính xác mới hy vọng hai ống đường kính chỉ bằng 18 centimét có thể
gặp nhau và nối vào nhau. Để bảo đảm thành công BP dùng hai giàn khoan và khoan
hai đường ống.
Công tác giảm tác hại môi trường
Trước hết BP cho làm
những cái phễu miệng vuông nặng 100 tấn chúc ngược úp lên các ống dầu vỡ để gom
dầu lên vào các khoan tàu đậu trên mặt biển. Hôm 7/5 BP cho đặt phễu đầu tiên.
Kỹ thuật này không xa lạ nhưng đây là lần đầu tiên thực hiện ở độ sâu 1600 mét.
Đồng thời hãng BP triển
khai hai công tác khác: (1) làm loãng dầu trong nước, và (2) chận không cho dầu
vào bờ.
Hiện nay ngư dân đang
tiếp tay với Coast Guard để rãi chất dispersant (như xà phòng rữa chén bát)
để làm tan dầu trên mặt biển để cứu những loại chim sống trên biển. Lông của
các loại chim này có một chất như sáp chống thấm nước. Chạm dầu chất sáp bảo vệ
tan đi, chim bị lạnh và chết.
Để tăng tác dụng của dispersant BP dùng tàu ngầm không người lái
phun chất dispersant ra chung quanh
các ống bể chảy dầu để trung hòa dầu trước khi dầu trồi lên mặt biển.
Ngoài dispersant hãng BP dùng tàu trải các bó
vải (gọi là booms) để chận dầu không cho loang vào bờ hay vào
những nơi cần bảo vệ như vùng san hô hay vùng sinh đẻ của cá. Booms cũng có thể dùng để gom dầu vào
một chỗ để dùng máy hớt đi (skim) hay
đốt cháy. BP đã trải 165 km booms và còn sẵn 210 km để dùng.
Tất cả các biện pháp
trên hữu hiệu đến mức độ nào còn tùy ở thời tiết và sóng gió.
Phí tổn
Hiện nay mỗi ngày BP
tiêu 6 triệu mỹ kim cho công tác chận dầu loang. Chưa kể phí tổn của hai đường
ống đang thông mỗi đường chừng 150 triệu mỹ kim, phễu gom dầu mỗi phễu vài chục
triệu. Và nếu dần loang rộng vào bờ, tiền lau chùi bờ biển và bồi thường thiệt
hại môi sinh, thiệt hại kinh tế sẽ là một khoảng tiền lớn. Riêng ngành cá mỗi
năm mang đến cho bang Louisana 2.6 tỉ mỹ kim. Các chuyên viên tài chánh ước
lượng BP có thể phải chi 10 tỉ mỹ kim cho vụ loang dầu này. Phí tổn này không
phải do BP gánh chịu một mình. Các công ty liên hệ như American Anadarko, Mitsui, Transocean, Halliburton và Cameron
International tùy theo trách nhiệm sẽ cùng trả.
Tuy nhiên dư luận chỉ
biết hãng BP và do đó uy tín của BP bị ảnh hưởng nặng. Nhất là trong 5 năm qua
BP đã gặp một số khó khăn phải thay đổi giám đốc (ông Tony Hayward thay thế ông
John Browne năm 2007).
Năm 2005 nhà máy lọc
dầu của BP ở Texas City cháy làm thiệt mạng 15 công nhân và 170 công nhân bị
thương do thiếu tiêu chuẩn an toàn. Năm 2006 hệ thống ống dẫn dầu của BP ở
Alaska vỡ làm chảy gần 700 mét khối dầu vào Vịnh Prudhoe Bay. Năm 2007 BP bị
kiện làm giá propane (trong năm 2004)
và đã phải thỏa thuận bãi nại với giá 300 triệu mỹ kim.
Trong vòng 2 tuần lễ
sau vụ cháy giàn khoan trong Vịnh Mexico, chứng khoán BP mất giá 16% hay 30 tỉ
mỹ kim.
Hậu quả vụ dầu loang
Vụ cháy giàn khoan Deepwater Horizon và dầu loang lần này
sẽ có những hậu quả quan trọng ít nhất trên 3 lĩnh vực. Thứ nhất đối với luật
lệ bồi thường tại Hoa Kỳ và cung cách kiểm soát an tòan của chính phủ. Thứ hai
chính sách năng lượng của Hoa Kỳ. Và thứ ba làm căng thẳng thêm sự tranh chấp
tại những vùng biển có dầu đang được nhiều nước tranh giành chủ quyền.
Năm 1989 sau vụ Exxon
Valdez quốc hội Hoa Kỳ thông qua luật giới hạn tiền Exxon Valdez bồi thường
thiệt hại cho đệ tam nhân là 75 triệu. Phần bồi thường cao hơn sẽ do qũy tai
nạn do tiền thuế nhập cảng dầu và khai thác dầu (một loại Disaster Fund do chính phủ liên bang Hoa Kỳ điều hành) trang trải.
Qua vụ 20/4 quốc hội Hoa Kỳ muốn nâng số tiền giới hạn lên 10 tỉ mỹ kim. Với
tiền lời khổng lồ hãng BP thu được hàng năm (trong 3 tháng đầu năm 2010 BP lời
5.6 tỉ mỹ kim), BP sẽ không ngại việc bồi thường. BP quan tâm nhiều hơn đến
việc duy trì cảm tình của khách hàng.
Về cung cách làm việc
của các cơ quan kiểm soát, vụ loang dầu lần này như một giọt nước làm đầy ly
nước buộc các chính phủ phải siết cách làm việc của các cơ chế kiểm soát an
toàn và cơ chế kiểm soát lạm dụng. Từ cuối năm 2008 khi “quả bong bóng nhà cứa” tại Hoa Kỳ bùng nỗ, tiếp theo vụ hãng xe
Toyota mập mờ trong sự an toàn, và mới đây công ty đầu tư Goldman Sachs dùng mánh khóe để làm giàu cho thấy các cơ chế kiểm
soát hoặc vì sơ hở, hoặc bất tài, hoặc bị mua chuộc đã dung túng cho các đại công
ty làm giàu bất chính trên tiền bạc và sinh mạng của người dân thường. Trước
chuỗi sự việc này các nhà lãnh đạo quốc gia cần và ắt sẽ tăng cường các biện
pháp kiểm soát.
Ngoài ra vụ 20/4 sẽ ảnh
hưởng nhiều đến chính sách năng lượng của chính phủ Hoa Kỳ, và với tác dụng dây
chuyền sẽ ảnh hưởng đến chính sách năng lượng của thế giới.
Tổng thống Obama đang
làm việc với đảng Cộng hòa để viết dự luật năng lượng bảo đảm Hoa Kỳ giảm khí
thải vào khí quyển để thuyết phục Trung quốc và Ấn độ theo chân. Để có sự hợp
tác của đảng Cộng hòa tổng thống Obama có ý nhượng bộ đòi hỏi của Cộng hòa bằng
cách cho khoan dầu ngoài khơi Hoa Kỳ một cách có giới hạn (tư bản Mỹ muốn khoan
dầu ngoài biển một phần vì lợi nhuận, một phần để giảm sự lệ thuộc vào dầu của
Trung đông, của Nga và của Venezuela). Với vụ cháy giàn khoan và ô nhiễm bờ
biển đang diễn ra tổng thống Obama buộc phải ngưng kế họach khoan dầu ngoài
biển, và hy vọng đảng Cộng hòa hợp tác với bộ luật năng lượng bất thành.
Nếu không tìm thấy một
giải pháp để khai thác dầu ngoài biển một cách an toàn, Hoa Kỳ ngưng triển khai
chương trình này dài hạn Hoa Kỳ sẽ rơi vào sự lệ thuộc dầu nước ngoài nặng nề
hơn trong tương lai (nếu có một biến chuyển nào xẩy ra), như Hoa Kỳ đang ở vào
trạng huống lúng túng đó hôm nay vì năm 1979 khi lò điện lực nguyên tử Three Mile Island ở Pennsylvania bị hở
để phóng xạ lọt ra ngòai Hoa Kỳ đã ngưng mọi chương trình thiết lập lò điện
nguyên tử.
Hiện nay mỗi ngày Hoa
Kỳ sản xuất 6.7 triệu barrels (884.000 mét khối) dầu, trong đó
vùng vịnh Louisana sản xuất 30%. Cho nên chừng 6 tháng nữa khi các ống chảy dầu
đã được bít lại, công tác làm sạch bờ biển hoàn thành, và ngư dân tiếp tục làm
cá thì có phần chắc các giàn khoan của BP lại hoạt động tại vịnh Louisana. Tuy
nhiên kế hoạch khai thác các vùng biển khác như California, Florida có thể bị
ngưng lại.
Sau cùng vụ cháy giàn
khoan và ô nhiểm tại Louisana làm cho thế giới chú ý hơn về giá trị tài nguyên
dưới đáy biển. Người ta sẽ thấy các nguồn dầu trên đất liền đang cạn kiệt, và
thế giới sẽ phải lệ thuộc vào các túi dầu ngoài biển, và sự tranh chấp giành
dựt càng khốc liệt hơn. Điều này dẫn thế giới chú ý đến những vùng đang tranh
chấp vì dầu như tại Biển Đông giữa Việt Nam và Trung Quốc. Và làm người ta để ý
đến bước đi có chuẩn bị của Trung quốc trong việc chuẩn bị phương tiện kỹ thuật
để khai thác nguồn tài nguyên này.
Theo bản tin của hãng thông tấn Việt Nam VIT căn
cứ vào mạng báo điện tử JRJ (do Việt Báo ở Nam California trích đăng ngày 8
tháng 5, 2010) thì Trung quốc đã đầu tư 6 tỉ Nhân Dân Tệ (882 triệu mỹ kim) để
đóng một giàn khoan dầu ngoài biển hiện đại có khả năng khoan dầu sâu 3.000 mét
(và đã hoàn tất vào tháng 2/2010). Tổng Công ty Dầu khí Trung quốc dự trù dùng
giàn khoan này để khai thác dầu trong Biển Đông trong năm 2011. Ngoài ra mạng
báo điện tử JRJ còn cho biết Trung quốc dự trù đầu tư 29.5 tỉ mỹ kim trong vòng
20 năm tới để khai thác năng lượng tại Biển Đông.
Sự chú ý của thế giới
còn là một cơ hội để Việt Nam chuẩn bị sách lược bảo vệ tài nguyên của mình.
Quốc tế hóa quyền lợi thiên nhiên trên Biển Đông là một sách lược tốt nhất cho
Việt Nam hiện nay. Nhưng sách lược này chỉ có thể áp dụng khi Hải quân Hoa Kỳ
còn là lực lượng hải quân mạnh nhất trên thế giới và đặc biệt còn nắm thế
thượng phong tại tây Thái Bình Dương. Trong 15 hay 20 năm nữa khi Hải quân
Trung quốc có khả năng đối đầu với Hải quân Hoa Kỳ thì lúc đó sẽ quá muộn./.
Trần Bình Nam
May 11, 2010
Tài liệu tham khảo:
1. A Gloomy Outlook on Oil Slick, Los Angeles Times, May 5th, 2010
2. The Oil spill in the Gulf of Mexico, page 11, The Economist May 8-14th,
2010
3. BP’s Tony Hayward, page 68, The
Economist May 8-14th, 2010
4. Black Storm Rissing, page 69, The
Economist May 8-14th, 2010
5. Vào Biển Đông của Việt Nam, Trung quốc hai thác dầu từ
2011, Việt Báo nam California
8/5/2010
6. BP Weighing Other Options to Stop Oil Leak, Los Angeles Times, May 10th, 2010