Ngoại giao Panda
Trần Bình Nam
Năm
1971 nền ngoại giao bóng bàn giữa Hoa Kỳ và Trung quốc mở màn. Ngày 6/4/1971
đoàn lực sĩ bóng bàn Hoa Kỳ đang tham dự giải bóng bàn quốc tế lần thứ 31 tại
Tokyo được phái đoàn lực sĩ Trung quốc ngỏ
lời mời thăm viếng thân hữu Trung quốc. Bốn ngày sau, phái đoàn Hoa Kỳ
gồm 9 lực sĩ bóng bàn và 6 viên chức từ đất Hồng Kông bước vào lục địa Trung
quốc lấy máy bay đi Bắc Kinh. Đó là 15
người Mỹ đầu tiên đến lục địa Trung quốc kể từ năm 1949 khi Mao tiến quân vào
Bắc Kinh và tuyên bố thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung quốc. Chuyến đi của
đoàn lực sĩ bóng bàn được gọi là “nền ngoại giao bóng bàn” mở màn cho mối quan
hệ giữa Trung quốc và Hoa Kỳ là một công tác ngoại giao ngoạn mục và thành
công.
Theo chân Hoa Kỳ, tuy không ngoạn mục bằng, ngày 25/3/2013
chiếc chuyên cơ của công ty FedEx chở hai cô chú Panda, Da Mao và Er Shun từ Thành Đô, Trung quốc đáp xuống phi
trường Pearson, Toronto thuộc tỉnh bang Ontario, Canada mở màn cho nền ngoại
giao Panda. Chuyến bay là kết quả của công tác ngoại giao do đích thân thủ
tướng Canada Stephen Harper và vợ thực hiện khi hai ông bà công du Trung quốc
năm ngoái. Trung quốc đồng ý cho Canada thuê một cặp Panda trong 10 năm. Cô Panda
5 tuổi Er Shun và chú Panda Da Mao 4 tuổi làm bạn trai của Er Shun.
Sẽ
không có chuyện thuê Panda nếu trong chuyến công tác của thủ tướng Stephen
Harper trong tháng 12/2012 không có việc Canada đồng ý bán công ty khai
thác dầu khí Nexen Inc. trụ sở đặt tại Calgary với giá 15.1 tỉ mỹ kim cho công
ty China National Offshore Oil Company.
Biết dư luận dân chúng và quốc hội Canada sẽ phản đối việc chuyển nhượng
này, thủ tướng Harper tính trước và dùng nước cờ “ngọai giao Panda”. Việc thuê hai cô chú Panda cốt để cho dân
chúng và báo chí Canada náo nức tạm quên vụ chuyển nhượng công ty dầu khí. Và
quả vậy, tin tức tại Canada tràn ngập hình ảnh tiếp đón Da Mon và Er Shun khi
chiếc chuyên cơ của công ty FedEx đáp xuống phi trường Toronto ngày 25/3 vừa
qua.
Canada
thuê hai cô chú Panda với giá 1 triệu mỹ kim một năm, xem như tiền Canada trợ
cấp cho cơ sở nghiên cứu và bảo tồn giống Panda tại Trung quốc. Không nói ra,
nhưng giới phụ trách ngành du lịch biết rằng sự hiện diện của Da Mao và Er Shun
tại sở thú Toronto trong 5 năm đầu (2013 – 2017) và tại sở thú Calgary 5 năm
sau (2018-2022) sẽ thu hút du khách từ Hoa Kỳ cùng với tiền lệ phí xem Panda sẽ
dễ dàng bù 10 triệu mỹ kim vào ngân sách Canada. 
Hôm 25/3, tại Toronto, khi chiếc chuyên cơ
được đặt tên là Panda Express của
công ty FedEx đáp xuống, một đội nhân viên của FedEx đã túc trực lo việc đưa
hai cô chú Panda rời chuyên cơ. Thủ tướng Stephen Harper, đại sứ Zhang Junsai,
và một ban nhạc của học khu Ottawa chờ sẵn. Thủ tướng Harper nói: “Không phải
lúc nào cũng có dịp đi đón Panda”. Đại sứ Trung quốc tại Canada Zhang Junsai
phụ họa: “ Hai năm trước khi tôi đến Canada nhậm chức chỉ là một cái tin bên
lề. Hôm nay long trọng đón Panda thế này, chứng tỏ quan hệ ngoại giao giữa hai
quốc gia đã bước một bước khá xa.” Người Trung quốc vốn có tài khôi hài.
Chuyến
bay dài 12.000 km từ Thành đô trong tỉnh Tứ Xuyên Trung quốc đến không làm cho
chú Da Mao khó chịu. Đứng trong chiếc phòng di chuyển được bằng Plexiglas chú
quan sát quan khách đón chú một cách thích thú.Trong khi đó “long thể” cô Er
Shun bất an nên người ta che kín chiếc phòng của cô. Ngoài phi hành đoàn trên
chuyên cơ của hãng FedEx còn có hai nhân viên y tế và một bác sĩ thú y chuyên
ngành săn sóc Panda và chất đầy cam, táo, nước uống và nhất là lá tre. Lá tre
là thức ăn hợp khẩu nhất của Panda. Hãng FedEx trang trải mọi chi phí chuyên
chở.
Sau
một tháng cách li để nhân viên sở thú
Toronto theo dõi sức khỏe và sự thích ứng môi trường mới của hai cô chú Panda,
từ tháng 5/2013 du khách có thể vào xem Da Mao và Er Shun.
Panda
là một loại thú hiếm. Theo hội Panda Quốc tế (Panda International) hiện trên
thế giới có 1600 con Panda còn sống ngoài thiên nhiên và 325 con được nuôi, đa
số tại Trung quốc. Panda ít sinh nở khi được nuôi. Cặp Da Mao và Er Shun là cặp
Panda có nhiều triển vọng sinh con đẻ cái trong thời gian 10 năm tạm trú tại
Canada. Thời gian ở Canada, lá tre cho hai cô chú Panda sẽ được chở thẳng từ
tỉnh Tứ Xuyên tới.
Panda
dáng hiền lành mềm mại và là nguồn cảm hứng cho bất cứ ai thấy chúng, nhất là
người Tây phương vốn yêu thú vật. Nếu đã yêu thích chó và mèo thì không ai có
thể không chiêm ngưỡng Panda đến độ sùng bái!
Bộ
lông Panda chỉ có hai màu đen như mun quanh chân và mắt, phần còn lại của thân
thể trắng như tuyết. Các nhà sinh vật học giải thích rằng bộ lông Panda chỉ có
hai màu trắng và đen là để thích ứng với môi trường núi đá và tuyết là nơi
Panda sinh sống hằng triệu năm qua.
Nhưng
truyền thuyết của Trung quốc thích tin rằng nguyên thủy lông Panda tuyền trắng.
Một ngày kia một cô bé xinh đẹp vì cứu một chú Panda mà bị một con báo hung dữ
cắn chết. Chú Panda cảm động vì ơn cứu tử đã nhúng chân vào tro và khóc than cô
bé. Chân và viền mắt Panda trở thành màu đen.
Cô
Panda nổi tiếng thế giới là cô Minh Minh của Trung quốc qua đời tháng 5/2011 sống 34 năm tuổi. Trong thời
gian sống Minh Minh du hành qua London, Dublin và Thành Đô sau khi về hưởng
tuổi già tại sở thú Xiangjiang tại tỉnh Quảng Đông.
Ngoài
lá tre, Panda thích quậy nước tìm thức ăn dưới đáy áo hồ và uống nước. Sinh ra
Panda sống với Mẹ trong 3 năm. Sau đó thích sống riêng biệt một mình trong rừng
tre, chỉ đi ra ngoài vào mùa xuân để tìm bạn giải quyết nhu cầu sinh lý và sinh
nở để tồn tại.
Người
Trung quốc biết dùng Panda làm vũ khí ngoại giao từ đời nhà Đường trong thế kỷ thứ 7. Một vị vua Đường đã gởi tặng
hoàng đế Nhật một cặp Panda. Năm 1972 Mao Trạch Đông tặng tổng thống Nixon hai
con.
Thủ
tướng Stephen Harper may mắn hơn thủ tướng Pierre Trudeau. Năm 1973 thủ tướng
Trudeau tặng Bắc Kinh một cặp hải ly (beaver) có bộ lông nàu nâu tuyền tuyệt
đẹp, hy vọng Trung quốc đáp lễ bằng Panda. Nhưng Trung quốc chỉ tặng lại một
con lương bự thôi! Năm 1985 Trung quốc cho sở thú Toronto mượn cặp Panda Quinn Quinn và Sha Yan trong 3 tháng, giúp
ngành du lịch Canada tăng thu khá nhiều.
Cho
đến nay các sáng kiến ngoại giao đều đến từ Trung quốc. Sau ngoại giao bóng bàn
(ping pong diplomacy) với Hoa Kỳ, ngoại giao Panda (Panda diplomacy) với
Canada, người ta chờ đợi ngoại giao tàu chiến (gunboat diplomacy) với Việt Nam.
Vụ
này sẽ làm thế giới nhức đầu nhất!
Trần Bình Nam
Apr. 11, 2013