Nước Pháp và Hồi giáo:
qua vụ Charlie Hebdo
Trích
tuần báo THE WEEK số ngày 30/1/2015
Trần Bình Nam
Sau vụ al Qaeda khủng bố bắn chết 12 người tại
tòa báo Charlie Hebdo ở Paris ngày 7/1/2015 một câu hỏi được đặt ra cho người Hồi giáo
ôn hòa sinh đẻ ở Pháp: Có thể vừa làm một người Pháp vừa một người Hồi giáo
ngoan đạo không ?
Luật của Pháp không cho
nhà nước làm thống kê chính thức về chủng tộc và tôn giáo. Nhưng theo ước lượng
hiện có 5 triệu người Hồi giáo ở Pháp, chiếm chừng 7.5% dân số và là cộng đồng
người Hồi giáo đông nhất tại Âu châu chỉ thua số người theo Thiên chúa giáo La
Mã. Giữa người Pháp và người Hồi giáo có một chút ngờ vực lẫn nhau rất khó diễn
tả. Mặc dù chỉ có 27% người Pháp (trong khi 63% người Ý và 46% người Tây Ban
Nha) không ưa người Hồi giáo, nhưng 74% người Pháp nghĩ rằng người Hồi giáo
không thích hợp với lối sống dân sự của xã hội Pháp. Theo nhận xét của ông
Soeren Kern thuộc Viện Gatestone
Institute, người Hồi giáo không hội nhập vào xã hội Pháp . Họ sống như những
người không quốc tịch .
Hầu hết người A Rập
theo Hồi giáo đến từ các thuộc địa của Pháp ở Bắc Phi. 1,5 triệu người gốc Algeria, 1 triệu gốc Morocco
và 400.000 gốc Tunisia . Pháp cho phép họ
nhập cư cuối thập niên 1940 sau Thế chiến 2 để giải quyết việc thiếu hụt nhân
công. Trong hai thập niên 1950 và 1960 các nước này độc lập, và Pháp giữ quan hệ
với các thuộc địa cũ bằng cách áp dụng luật di cư dễ dàng cho người Hồi giáo muốn
sang làm việc tại Pháp. Tuy nhiên chỉ là nhu cầu. Người Pháp không mở rộng bàn
tay đón người Hồi giáo vì tình thương, và người Hồi giáo qua nhiều thập niên bị
thống trị cũng nhìn người Pháp với đôi mắt thiếu thiện cảm.
Người Hồi giáo sống
trong những chung cư ở ngoại ô (người
Pháp gọi là banlieue) các thành phố lớn
như Paris, Lyon, Marseille, và các khu ngoại ô này dần dần trở thành những ghettos của người A Rập.
Tại các khu ngoại ô nạn thất nghiệp cao gấp đôi
chỉ số thất nghiệp toàn quốc (20% so với 10%), trong đó lớp tuổi từ 15 đến 24
thất nghiệp đến 40%. Toàn quốc có 751
khu vực của người A Rập được xem là khu “tế nhị”. Tại các khu này cảnh sát nhiều
khi bỏ lơ không đến điều tra các vụ đâm chém nhau vì thiếu an toàn. Không khí
căng thẳng giữa cảnh sát và người A Rập thỉnh thoảng biến thành bạo động. Mùa thu năm 2005 do một xích mích với cảnh
sát, người A Rập bạo động tại nhiều khu ngoại ô kéo dài trong mấy tuần lễ,đốt
cháy 10.000 chiếc xe, làm hư hỏng hàng
trăm công ốc và mất 230 triệu mỹ kim công quỹ để dọn dẹp. Từ đó đến nay chính
phủ Pháp chi tiêu 55 tỉ mỹ kim để cải tiến các khu ngoại ô lụp xụp này, nhưng
người A Rập vẫn cho chính phủ chỉ làm lấy lệ chứ không quan tâm thật sự đến đời
sống của họ. Theo cái nhìn chung, người A Rập cho rằng người Pháp muốn duy trì
các khu ngoại ô để tách biệt cộng đồng
người A- Rập ra khỏi cộng đồng người Pháp.
Tại sao người A Rập cảm
thấy bị cách biệt ? Đây là kết quả xấu của
một nguyên tắc tốt. Vào thế kỷ thứ 19, Công giáo La Mã tại Pháp ảnh hưởng đến
mọi sinh hoạt của xã hội và chính quyền. Cho nên nước Pháp áp dụng nguyên tắc tách biệt tôn giáo ra ngoài sinh hoạt chính
quyền, tòa án và trường học (người Pháp gọi là la laïcité). Nhưng người
A Rập cho rằng nguyên tắc “tách biệt” được đặc biệt áp dụng để chia cắt họ với
xã hội và là một hình thức kỳ thị đạo Hồi. Theo nguyên tắc “tách biệt”, năm
2004 quốc hội Pháp ban hành luật cấm học sinh che mặt và mang các biểu tượng
tôn giáo trong lớp học (kể cả thánh giá) và người Hồi giáo cho là kỳ thị. Năm
2011 Pháp là nước đầu tiên tại Âu châu cấm phụ nữ trùm kín thân mình và mặt mũi
ngoài đường phố vì lý do an ninh.
Nhiều người cho rằng,
người Pháp quá tự hào về đất nước và văn hóa của mình nên khó chấp nhận người Hồi
giáo. Nhà văn Nadir Dendoune sinh ra lớn lên ở Pháp và có ngoại hình chẳng khác
gì một người Pháp khác, nói ông không cảm thấy thoải mái khi người Pháp nào
cũng giới thiệu ông là một công dân Pháp
gốc Algeria. Ông than phiền: “cứ như thế làm sao tôi cảm thấy tôi là một
người Pháp như mọi người Pháp khác được?”
Một kết quả nghiên cứu
của đại học Stanford (ở California) năm 2011 cho thấy hai người gốc A Rập có
trình độ giống nhau, một người theo Công giáo, một người theo đạo Hồi khi nộp
đơn xin việc thì người theo Công giáo thường được gọi phỏng vấn cao gấp 2.5 lần
người theo đạo Hồi. Đảng National Front
(Đảng Mặt Trận Quốc Gia) cực hữu do bà Marine Le Pen lãnh đạo kỳ thị người Hồi
giáo một cách công khai vẫn được phiếu ủng hộ của dân Pháp. Bà Marine Le Pen
nói dân A Rập tại Pháp càng ngày càng đông là một hiện tượng xâm lăng nước Pháp
như Đức quốc xã. Theo thăm dò bà Marine Le Pen đang dẫn đầu trong các ứng cử
viên tổng thống năm 2017.
Số người Hồi giáo tham
gia phong trào khủng bố chống Tây phương ở Pháp không nhiều, nhưng là một đe dọa
không nhỏ. al Qaeda tuyển mộ các tay khủng bố tại các khu ngoại ô, và nhất là tại các nhà tù. 60% tù nhân là người Hồi giáo.
Cho đến nay có khoảng 1.200 người Pháp Hồi giáo đang chiến đấu trong hàng ngũ
ISIS tại Syria, đông nhất trong số các nước Âu châu. Và hiện nay Pháp phải
đương đầu với các cuộc khủng bố trong nước
mà vụ đánh toà báo Charlie Hebdo là một khởi đầu.
Phản ứng của người Hồi
giáo ở Pháp đối với vụ Charlie Hebdo là một điều đáng quan tâm. Mặc dù đa số
người Hồi giáo chống bạo động, nhưng rất ít người Hồi giáo vỗ ngực theo phong
trào “Je suis Charlie” lên án khủng bố. Họ xem việc tờ báo trào phúng vẽ hình
châm biếm giáo chủ của họ là một hình thức làm nhục họ. Mohamad Binakdan nhân
viên của sở vận chuyển công cọng nói: “Chúng tôi nghèo, chúng tôi thất nghiệp,
chúng tôi còn gì ngoài tôn giáo? Và làm
sao chúng tôi cười với các bức tranh biếm họa đó được!”
Người Hồi giáo tại Pháp
cho rằng có những nguyên tắc áp dụng cho họ nhưng không áp dụng cho người khác.
Và điều này rõ nhất trong lĩnh vực “tự do ngôn luận”. Trong khi hàng triệu người
có quyền xuống đường bày tỏ sự đồng ý và ủng hộ tờ báo trào phúng Charlie Hebdo
đăng những bức hình biếm họa làm đa số người Hồi giáo bực tức, thì cảnh sát
Pháp đang điều tra khoảng 100 người bày
tỏ (trong ý nghĩ chứ không phải bằng hành động) sự đồng ý với các hành động khủng
bố. Nhà trào phúng Dieudonné M’bala M’bala bị cảnh sát bắt khi viết trên Facebook của ông “Tôi cảm thấy tôi giống
như Charlie Coulibaly”. Coulibaly là tên khủng bố Amedy Coulibaly đã bắn chết 4
người trong chợ Kosher của người Do Thái 2 ngày sau vụ Charlie Hebdo .
Nhiều người A- Rập khác
cho rằng thật mâu thuẫn khi vẽ hình Giáo chủ Hồi Giáo đang đi đại tiện hay đang
làm tình thì không phạm luật trong khi tuyên bố rằng Holocaust (vụ người Đức
tàn sát 6 triệu người Do Thái trong thế chiến 2) chỉ là chuyện bày đặt là phạm
luật. Luật sư trong ngành truyền thông Mathieu Davy giải thích sự khác biệt:
“Tôi có quyền chỉ trích một ý kiến, một
quan niệm hay một tôn giáo, nhưng tôi không
có quyền đánh người khác và xúi dục sự căm thù”. Đa số người Hồi giáo cho rằng
luật sư Mathieu Davy mâu thuẫn khi tìm cách phân biệt hai phạm trù thực chất
không có gì khác nhau!
Trần
Bình Nam
3 Feb. 2015