Đi sách ca Trung quc đi vi

Các T chc không thuc chính quyn

(Non-governmental Organizations- NGO)

 

Li gii thiu:  Tài liệu này viết theo bài báo: NGO: Uncivil society. A new draft law spooks foreign not-for-profits groups working in China The Economist s ngày 22-28/8/2015.

Tuy là chuyn ca Trung quc, nhưng như mt thông l Vit Nam cũng s rp theo khuôn mu này vi nhng sáng kiến tinh vi hơn đ kim soát hot đng ca các NGO ti Vit Nam. Bài hc ca Vin Nghiên cu Phát trin (Institute of Development Studies – IDS) do 16 hc gi và kinh tế gia li lc ca Vit Nam mà Tiến Sĩ Nguyn Quang A làm Vin trưng thành lp năm 2007 và đưc đng Cng sn Vit Nam cho phép hot đng (TBN: trong “môi trường xám” – grey area) là mt trưng hp đin hình đ nghiên cu chính sách ca đng Cng sn Vit Nam đi vi các NGO. Trong 2 năm hot đng Vin IDS đã viết đưc nhiu d án nghiên cu có giá tr cho s phát trin quc gia, nhưng không hp nhĩ vi đng. Ngày 24/7/2009, th tưng Nguyn Tn Dũng ban hành mt văn kin hành chánh lit kê 267 lĩnh vc các cơ s khoa hc và k thut tư nhân có quyn nghiên cu và cm các NGO này (trong đó đương nhiên có IDS) không đưc  ph biến các bn nghiên cu v các chính sách ca Nhà nưc. Vin IDS phn ng bng cách đóng ca Vin my gi đng h trưc khi văn kin ca th tưng Nguyn Tn Dũng có hiu lc .

 

Trn Bình Nam

 

Đu tháng 7, 2015 đng Cng sn Trung quc cho ban hành mt b lut bo v “An ninh Quc gia”, quy đnh Nhà nưc có quyn và có bn phn thi hành “mi bin pháp cn thiết” đ bo v quc gia chng li mi thế lc thù nghch. Trong bi cnh đó trong vài tun l na đng Cng sn Trung quc s cho ban hành lut điu hành các Các T chc không thuc chính quyn (NGO) đ các t chc bt v li này không gây ra nhng bt li cho an ninh quc gia.

Dưi chế đ ca Mao, ti Trung quc NGO không đưc phép hot đng. Nhưng trong my thp niên qua đng Cng sn Trung quc mc nhiên đ cho các t chc này hot đng đ lp nhng khong trng trong xã hi. Đng Cng sn Trung quc nói rng lut sp ban hành có mc đích hp thc hóa các NGO – điu này đúng – nhưng đng thi cũng đ hn chế hot đng ca các NGO do nưc ngoài thành lp hay ym tr tài chánh. Theo lut này bt c s tr cp nào ca nưc ngoài cũng b cm ch và các NGO đu phi đưc mt cơ quan Nhà nưc đ đu và đăng ký hot đng vi b Công an.

Nhng ngưi có kinh nghim làm vic vi các NGO nưc ngoài nghĩ rng đng mun thay đi đnh nghĩa ca các t chc NGO đ có lý do không cho các NGO h không thích hay nghi ng đưc hot đng. Nếu lut đưc ban hành như đang d tho thì NGO không còn là NGO na (TBN: mà tr thành nhng ngoi vi ca đng). Các nhà ngoi giao, các doanh nhân và các nhóm NGO nưc ngoài đang vn đng và cho biết đng Cng sn Trung quc có th gim bt mc đ kim soát cho bt kht khe.

Hin nay có chng 1.000 NGO nưc ngoài hat đng ti Trung quc, chưa k hàng ngàn NGO khác ym tr tài chánh cho các NGO ca ngưi Trung quc. Nhiu NGO ln nhưSave the Children” (Cu Tr Em) đã có mt ti Trung quc my chc năm qua và chính quyn không thy gì phin lòng, nhưng nhng NGO hot đng bo v quyn công nhân và nhân quyn đu b ngăn cn. 

Thc tế là s ym tr tài chánh ca nưc ngoài rt cn thiết mc dù không ai biết là bao nhiêu. Riêng đi vi các NGO làm vic trong lĩnh vc thúc đy tính trong sáng và tinh thn cai tr bng lut và chng kỳ th (TBN: tôn giáo sc tc, lý lch ...) ngun tài chánh duy nht là tài tr ca nưc ngoài. Lut sp ban hành s cm ch nhng s tài tr này.

Cho đến lúc này các NGO nưc ngoài hay bn x đu hot đng trong “môi trưng xám” không chính thc cũng không b cm đoán. Không có th tc đăng ký hoc nếu có thì đăng ký như mt cơ s thương mãi. Nhà nưc đ cho các NGO này làm vic vì chúng giúp ngưi nghèo khó, tt nguyn và góp phn cho s n đnh xã hi. Nhưng “xám” cũng rt nguy him cho chính quyn. Và do đó suy tính hơn thit đng Cng sn Trung quc s dùng lut đ dp khu tranh ti tranh sáng này.     

Khi cho phép các NGO đăng ký, đng Cng sn Trung quc s cho h quyn m chương mc ngân hàng và tham gia các hot đng chính thc. Nhưng đng thi chính quyn cũng có th theo dõi sinh hat ni b và bt buc các NGO đăng ký phi thuê mưn nhân s qua đưng chính thc (TBN: đ đng gài ngưi vào). Đng s chn không cho phép cơ s chính ph đ đu mt NGO làm vic trong mt lĩnh vc nhy cm và bng cách đó buc các NGO này phi đóng ca.

Theo nhn xét ca ông Shawn Shieth viết trong Bn tin thưng l v tình trng Lao đng Trung quc ca Hng Kông (China Labour Bulletin) thì lut điu hành NGO ch làm thit hi cho quốc gia vì nhiu hot đng nhân đo hu ích cho xã hi s phi đóng ca ch vì mt lý do đơn gin là công an không đ nhân lc đ gii quyết các th tc hành chánh. Nhưng đó có th chính là ý ca đng Cng sn Trung quc, chng thà đóng ca nhm hơn là b sót.   

Lut sp ban hành snh hưng đi vi các t chc NGO nưc ngoài mun ni rng phm vi hot đng ti Trung quc. Nếu các t chc này chưa có mt văn phòng ti Trung quc thì trưc hết phi xin mt giy phép hot đng và phi đưc mt cơ quan chính ph nhn đ đu. Mt chương trình trao đi đ các sinh viên đi hc hai nưc có th tiếp cn nhau hay gi mt ban nhc sang trình din cũng có th b t chi nếu trong quá trình đi hc này hay ban nhc kia đã có li nói hay vic làm bt thân thin vi Trung quc. Mc đích ca đng Cng sn Trung quc là làm im các tiếng nói chng Trung quc nưc ngoài. Thông đip ca Trung quc là: Nếu quý v có t do phê bình ch trích chúng tôi, thì chúng tôi cũng có quyn “chơi hay không chơi” vi quý v. Hiu dng ý này, hơn 40 Hip hi Thương Mãi và các nhóm vn đng trong đó có Phòng Thương Mãi Hoa Kỳ  (American Chamber of Commerce) đã ng ý cnh giác Trung quc và chính quyn Trung quc đã tìm cách trn an. Nhưng theo nhn xét ca mt nhà ngoi giao làm vic lâu năm Bc Kinh thì Trung quc không du diếm quyết tâm buc các NGO phi làm vic theo lut l ca mình.  Nhiu viên chc chính quyn Trung quc tin rng các NGO do nưc ngoài tr giúp tài chánh là nhng con nga Thành Troy lén lút truyn bá tư tưng Tây phương. Các biến c “Mùa Xuân A Rp” (2011), cuc ni dy hòa bình ti Ukraine (Feb. 2014) lt đ chính quyn thân Liên bang Nga ca tng thng  Viktor Yanukovych và cuc biu tình ca sinh viên ti Hng Kông mùa hè năm 2014 càng làm cho gii chc Trung quc thêm lo ngi.

Ông Tp Cn Bình đã cho bt gi nhng nhân vt truyn bá tư tưng t do Tây phương qua các chương trình do T chc “Open Society Foundations” (Xã hi M) ca nhà t phú George Soros tài tr. Tháng 10/2014 ông cho bt viên giám đc Vin Nghiên cu v ci cách chính tr và kinh tế Bc kinh. Tháng 6 va qua ông cho bt 2 nhà ch trương “xã hi pháp quyn” và hng trăm lut sư tham gia phong trào đu tranh cho dân quyn.

Trong khi tht cht các hot đng NGO do nưc ngoài tài tr, đng Cng sn Trung quc ni tay đi vi các NGO trong nưc hot đng trong các lĩnh vc không chính tr đ cho các NGO này giúp trám nhng l hng trong đi sng qun chúng mà đng lo không ni. Trong 5 năm qua ngân sách chính quyn tài tr cho các t chc NGO làm vic nhân đo tăng gp 10 ln lên đến con s 15.2 t m kim. Lut d liu rng các nhóm NGO làm vic trong lĩnh vc xã hi và môi trưng có th đăng ký hot đng mà không cn có mt cơ quan nhà nưc đ đu. Các t chc này nếu xin có th đưc chính quyn tài tr.    

Trung quc s gii hn s cơ quan nhà nước có quyn đ đu các NGO nước ngoài hay do nước ngoài tài tr. Riêng các NGO nào trong loi này được đánh giá không nguy him (như  trao đi qua li thăm viếng, du lch và hp tác có thin chí ) thì s được hot đng không cn cơ quan đ đu.

Lut điu hành NGO này được tho lun và chun b qua một hi ngh Trung ương đng năm 2014 và được b máy tuyên truyn ca Nhà nước miêu t là mt biu hin Trung quc đang áp dng nguyên tc cai tr theo pháp chế (fazhi  法制 = rule of law). Nhưng fazhi đây không có nghĩa như Tây phương hiu mà phi hiu là “s cai tr đt căn bn trên lut l” (law-based governance), nghĩa là “lut” (đo đng nn ra) là vũ khí đng dùng đ duy trì trt t xã hi.  

Mt điu cn biết là đng Cng sn Trung quc s thi hành lut này mt cách tùy tin. Cũng như đi vi internet đng nói đng khuyến khích nhưng trên thc tế ch khuyến khích ch nào li cho đng. Ít nht đng Cng sn Trung quc cũng mun chng t cho thế gii biết Trung quc dưới chính quyn Cng sn là mt đt nước văn minh biết tôn trng các giá tr chung. Nhưng đng quên mi hot đng quá t do s không được chp nhn. Không th giết (Internet, NGO) thì phi đ cho nó sng, nhưng mi s phi nm dưới s kim soát ca đng./.

             Trn Bình Nam (phóng dịch)

             August 30, 2015

             binhnam@sbcglobal.net

             www.tranbinhnam.com